Thursday 12 June 2014

PUNSHIGI MAHAOSING



Thangjing aroba
Ikop patki
Iyaida taokhatlakpadagi lokpa
Manam nungshiraba
Thangjing arobado
Ipam chatpada
Nattraga ipamna purakpada
Chaba nattana chaba fanglaroi.

Patki chinjakna chaumduna chaorakpa
Patki ishing nungshitna
Taibang hakchang sagatlakpa
Patya khungangi houkhra punshigi
Ningsing mami mayamna
Mang hadasu shannari
Koichen chenduna .

Marjing chinggi chingkhong
Ibudhou Marhanbagi masaigon
Yumlep chara tamnafam
Pammu magi maranyai
Chingi chinjak chindamfam
Ningai chaobi leitonbu
Heinaba ngamnaba warakpiri
Ching yensin, sendrangkhong, khomthokpi,
Heiban mana, feija…

Anganba ayukki
Taseng tasengba taying tayingba
Chinggi heinam leinamgi malanglakta
Pammu magi tunginduna
Chinkgong chingyagi lambida
Hawa chaba chatpada
Hekpiduna pijakhiba
Komla machugi heijampetki mahaona
Taohanbikhi chingleibakki
Punshigi nungaibada
Khalhanbikhi
 Tangna  lakpa taibangda
Makhal mathel punshigi mahao
Tangjaba fangba
Dhanyani dhanya.








TAKSHI



Pakhang leishagi nungshiba
Apaiba leichilni
Yachal laktaba sagolni
Mondrangi sangsarni
Mayagi leikolni
Yumban thourina pullaba
Matei manaogi nungshiba
Mahao tanglabatada
Pammurak-i
Arembada manghankhiba matamsingdo.





Thursday 5 June 2014

NGAIRI




Eigi pibuknungsida
Nongma mitamkhiba
Ipari nattraga imom nangna
Tanghallare mahao
Palem mama oibigi.

Thabum taragi khongfamda
Saklon kaya hongduna
Nama eigi pibuknungda
Punshi amagi lanthengda
Nangna piriba awaba
Louri eina
Mama oibigi nungshibagi lichingna.

Nongma eisu eigi palemgi pibuknungda
Nanggum mitamlakkhibani.

He! sak-udriba thawai
Naksillakle nangi matam
Taibangpanga sakkhangnagadaba
Ngairi nama eina
Akiba, pakhatpa, ikhoulangba
Itot totsinnaduna
Ima ichagi luraba lanfam
Nangna taibangsida
Khongdarakkadaba mikup ado.




Saturday 20 April 2013

NINGSING MAMISING-14


Shajibugee Nonglei- Nungshit:



Nongmadolse mabuk nungaitramale,khongbaga laobaga. Nungshitsisu mathouna fudoktuna lamjel chelli. Earth current haplaba  chaoraba hostelgi buildingni. Laptop mamangda khongrai chanduna famli ngasi ei. Kagi thong thongnao lonsillaga mong hadana houkhraba matamda ningsingbagi hi hon-gatli...


'ibemma! ibemma!...' 'ei sida leire...'

          Shajibugi numidangni. Atiyagi irang marak marakta  chenthoklaga yengna yengna imana thongliba shanthi shinggi chak loiba ngainei. Piklaba chakhummangduda hobe hobe lanchak chabagum  bajiga eiga ama, imaga ibungsinga ama famduna chaminnei. Morokki yenshangni eigi leitonna sanga touba ngamjadaba. Bajina chupthoklaga pirakpa alu, ngaiba ngamdaduna tengkottagi loukhatlaga sisa sisa chasilli. Charingei ngaihaktuda touge matagum nongdolgi pungkhol, nungshit ningthougi dhamka khanghen henjillak-i. Puk thanba thandaba khut chop chop hamnaraga famungdagi afangba fi amamam  painaduna amambaduda chenthoknarak-i. Shumangdagi makhathangbagi loubuk shing peiriba adom tamnarak-i. Pummam mamlasu chinfa puraba lambini. ‘Chello, chello’ laonaduna chellakliba mayamgi mang itha thaduna mihun thahun sudana mamang pangna chelli. Loubukta eeshing chingbagi khonglam macha ama leibadu kanbada khongfam chahoudraduna tusilli ‘ahh!...’.  Eina khongbanda tusillnglei loubukta peiba chomlang, tou marakta tusilliba tamochaga tatonga nokngangda laonarak-i asoiba thangjinnaduna. Eidi nokpaga changbaye. Eigi hek tungda chellaklibi imana ei tusinbagi sahum tabaduda pakhatna ‘ibemma! ibemma!...’koima maringei ibok-hoigi maninggi pungton makhongdagi laokhi ‘ ei sida leire…’.


              Matam ado eikhoi leikaida jinghana kuppa yum khut thektuna paba yari.  Ibok-hoigisu ina kuppa leibakna faklang khaba mallaba yumni. Eikhoigidagidi makhoigina fibham kharadi fei.Adubu makhoigi imungsu nong nungshitpu shillaklaba eikhoidagi hannani chenthoknarakliba.  Kum khudinggi nong nungshit pantha mangoinana ima pokpa ipuna makhoigi ingkholda saba ‘Nungshit Shang’ tamnani mayamna lan chenbagum chensinnakhibadu. Faklang yaodaba, yumthaktangna leimaida chetna fajinduna khinba maning mamang onba charuna maikei pumba kuplaga mamanangthangbada mamai fatpa shang aduda imung anigi yamlaba meeyamdo pullap punna mahousa magi ishou nemthakhiba ngaiminnei. Nungthil oiragana mahei mahei yum tekkhidra nungsha thina thina wari sanaduna, numidang oiragana mana mana thokpa pakhatpana pakhatna,wari sabna sa,charu mathaktuda tumningbana tum touduna. Len heithaba numittadi eikhoi angangsing len haijillakpa khunba tannei. Ipuna nani cheiraklagana khunning khunning khunba ngamda nga chaba yengbagum yengduna leinei. Numittudi shang youraga imana ei mangkhibagi, tamochahoinasu makhoi tusinbagi wari tamnaduna nong nungshitka kaobamakhei wa wa nokkhi.. Eisu shang manung yourabadata swar hondoktuna nokpa yaokhi.


             Adubu nong nungshit nemthakhraba tungda  hallakpa khuding eikhoina thajabidaduna hundokpiprambi iyum mongbado mapi oro oro shinthana leptuna adum leirammi. Sangoi yumsada mamang ollaga shaba nawa punshigi saidangfam adungeigi iranyaido ngasisu mitta uri.Nongkhang chaibana machi machi horaba yumthak, tha subigum ponthoklaba fammenlomgi mamang thangba faklang, wachap thaduna turoi ngamloi lepkhibido pangal sonbini khanbiduna eikhoitana ikaiba pibikhibani. Tamthiba nonglei nungshit amatana inthuba ngamdana chahi kaya lepkhi eikhoina namduna inthubidrifao.


‘…meesu lak-hanbinu…nungshitsu fahanbiro…’

            Irong chesabagi lingkhatpa kuidriba NGOgi  office kani. Assistant secretary thaba name platena mangda thariba tableda leitengbiduna fam  pairabi officer amagum famli. Talap fangdaba thabak oibadagi khongmee lanmee mathang mathang chennakhiduna makok thongba officer ahumkhaktana chalaihouraba officeni. Muslim khunni, ithak thongba officer animaksu muslimni. Kaya thouna fakhrabino mapandadi, nungdana wakhalgi akanba lan: akiba, chingnaba, shingnaba, leitadaba. Pammuna  thamjaba lairik pumba samaj sebari oidourabani haibagi wakhalda officeki libraryda dan toukhrasu oja presidentki lairik eina khoidajaba mayam upu manungda yaoribadu paning paningna paba fangkhide. So lonshillaga supnagi officeka mari leinaba boring chuba lairiktamak pisillak-i. Numittu 'eikhoi chak chadri charukhige, Prema nang lairik parammu hairaga' oja Angoubi, ka Samad animak mayum chatnakhi. Leikaidugi mee ngaktani. Ithanta ngaihoure, parikhyagi lairik pabagum rule mayam pana pana wakhal  meisa langlingei kadomdagino khanghoude shajibugi kallaba nonglei nungshit adu leithak leikha khonna Lankagi Rabongum paisillakkhi. Lairikka paba changbaye. Taibang kanagi khonjen tadraba kadu  bhut makongumkhi,nungthil oirasu mamlaba kanungduda nong nungshitsu ki, mee fattabasu ki, atoppa meeda natte fam puminnariba anidusu yaona kisillak ‘he ima Saraswati! namombu nungsibiyu, meesu lak-hanbinu…nungsitsisu fahanbiro…’ sonna sonna mit chejet uisin, nakong kanna mensin kaya wana lenkhiba…

Monday 25 March 2013

SHIBAGI WA




Shibasibu kayam nungaibage?
Shiraba matungduna karam amuk touriba?

Karigino eina
Hingbagi meisha khangamlaktaba mikupta
Asuk yamna shakkhangnaningliba
Shiba amadi ashi leibakpu?

Ima nangna pubirakkhibaduna eibu
Ahingbasinggi taibang asida
Fanghanbire punshigi mahao.

Adubu mahao asina
Karigumbada yemounarak
Taibang wangmagi chaklenbu chaninghan
Hankhifam lambel hangjabasida
Shembiri eibu angaobi
Tahanbiri eibu thou leitabi
‘Shibagi wabu wa oina hangladana
Hingnabagi lallaksida
Maduga khanba shangbaye.’






Tuesday 12 March 2013

NINGSING MAMISING-13



Parikhya fal:

Ashit awanthagi nungthilni, nura thanglabi machanupibu langna fengdoklage khallabi imaga makha thangbagi loubukta una wana thaduna ishing lumminnei . Fana khoirabi  kakke yadana pammuna khakhanlliba shamlang marakta chaktariba hiksingbu yettumna thin thinduna fabagum makhut penna faraba tungda irujabinaba famhalli. Kangna sumdatlaba marei marei leisillaba fadiduna ishing chaisillaba nanganda  pangan pumba puthoktuna takhatlak-i. ‘Ayo ima ayo ima...’ Sapon teiradi  nura kokte khanjabi imana chafu amuba shangaina khethagum khethabagi cheina khanglingeidani, soroktagi ta Suranjitna laosillambadu, ‘imabok, Premahoigi parikhya haidok-e, taton Sanatombigida leihoubani.’ Nura takpa cheina khangba chap lepminnei. Fanektang setchilhallaga ‘yengucho, thuna lak-u’ haiduna eibu sorok panghalli. Mangasubagi parikhya falni haidoklibado. Sorokta pharmacy famliba mamton Sanatombida hanglui , ‘mamton eikhoi parikhya haidok-eye…’.Mayambagi macha amasu eiga class amattada taminnabana eigi role no. khanglaba mamtonna hairak-i, ‘ namada nga thongu haiyuko. Nangna first tare. Adubu first divisiondi youdre second divisiondani.’ Kok ngaona ngaona amuksu harao amuksu suktha hallak-i. Langtaknana ngairamlibi imana hanglak-i, ‘kamaitouraba?’ ‘khangde mamton Sanatombina first eina tai hai , first divisiondi  youde second divisiondanisu hairak-i.’ khangsao saogatlak-i ima, ‘ angaobi, firstsu tai firsti youde seconddani haisibu karino, asibuk ningthina khanglaga lakte, yamna thuna chatlu, fajana hanglak-u, chabada faba oina toudana’. Ishuk sukthana amuk hankhi. Lambida mamtondu laklambada thengnei, ‘mamton, firstsu secondsu tai haido kamainano imana hanglucho hairak-i’. Eibu pamkhatlaga mamtonna noklaga hairak-i, ‘ apangbisidi, mayamdagi nangna mark ihen henna fanglasu first division youdouba markto sudabana second divisionda pass toure haibani. Gyan taradra?’ Gyan  henjinna tasinkhi, second divisionni haibagi khalna lumhanjaduna haraoba ipok poknakhide imasu  eisu. Mamtonna hairakpa khuding tamlasu nga thongba chage haibadudi leitonsina khatpa thokhide. Imanasu bhap oikhide, numittuda nattana atei lakkhiba numitsingdasu...

            Inga ingengi nongjuna pat turel mabuk chonba matamni. Ikop patki ngayok firm manungda uba anganfou mamun faba fadba ishing ichaona louba laktringei lok-hounaba hotnabada leikai pumba khoirel masa painaringeini. Matric parikhya haidokle haibagi pao sandorak-i. Firmda loina chatnakhibana ibung ahalgi macha inaoga eikhoinida leihou-i yumda. Chahi fabattriba angangni jat thikhraba. Matamdu makhoi tongan chare. Pobigena nahong fidu pairubabu loukhidoure khanduna  yallaga frang frang chongduna kapkatlak-i. ‘ Namitsu pangba heitriba angang nangna napot luba hourabra?’ haiduna eigi machingdu lakpadagi angangni kaobamakhei dam dam futhei. Furasu fidudi adummak konduna leikhi. Angangga yumga sennabada kadaida kanana pairamgani khangdaba parikhyagi fal yaoba khabargi khongul liruba ngamkhide. Numidangwai firmdagi karaklaga imana haibadagi tamochadu eigi role number yenglunaba soroklomda thokkhi. Thawai nik nik laoraklibani ngasai nungthildagi. Karam thoklagaba? High School thadoklamdaigi farewell numitta oja Irabotna makok,mathang,ahumsuba tariba eikhoi ahumbu first division youraknaba schoolgi yatra makhongda pusinbiduna khurumhankhibadu kamdouraklagaba? Ojagi thajaba hatlabadi loiredako ei. Kayam lapnabu thirubano khangde khabardu, pung ani ahumgi tung pao haotaba puduna hallakkhi tamocha. ‘abem! third divisionda yaorak-ehe’. Atiya pumba kintharaklaga nallakpagumkhi. First division youbirakpa lai khurumlaga second divisionsu nattaba third division. Mangga chap mannakhi. Mit na yungkhatkhibani paoduda. Numidangdu chara henkhi, thawai nungaitaba, ikaibana mapan thokpa ngamkhide. Famungda tharo malo onduna fanek fijida pisu napsu itei teisilladuna khonjen thoktanaba khutna chin kanna mensinjaraduna leikhi. Tamochana mapanda ngangbadu tai ‘lairikti pajadraga taningde’. Leikai koithorakpa mamton Pakkada pabana ‘eikhoi nupisi third divisionda pass tourakpagi chakka chao yadana kap leire’ tambada mamtonna noklaga ‘ah! eikhoi Mangaldi third divisionda pass tourak-ena haraodana nga thongbaga chahouri’. Chakngan charaga yumgi mee pumba firmda chatnakhi mathang numittusu. Inaoga eikhoinida ichik chikna leihoukhi. Machi machi khudinggi chap chap leptuna ungkhi. Makhoi anidubu first division youraklamgadra? Ojasing, imannaba imannabisingi mangda maisi karam utkaba? Imungda angang sumlingei mapandagi  kourak-i, ‘Prema!Prema!’. Thoktuna yenglubada mamang leikaigi ka Ibungodu sumangda khabar ama paiduna leplammi, ‘Nangi parikhya haidokpagi result yenglabra? Khabar sida leire’. ‘Yengdri ka, eikhoi tamochanadi ngarang yenglure, ka na pubirakpase nungai, ei amuktaga yengningi’. Role no haiduna ka eikhoi ani changna yengminnei. First divisiondadi yaodre senglabada second divisionda amuk yengthei. Khang-u urak-i eigi role no. du. Onthokpani firstsu nattaba second divisionda yaorambaduda haraoduna chongkhatkhi. Tamochana asengba paodu puraklamlabadi mikuptugi nungaibadu fanglamdabasu yai.

            B.A. parikhya haidokpa numitni. Eikhoigi louba khabarda ‘B.A. gi parikhya haidokle’ haiba pao machet ama thengnabadagi khangbani. Irong Chesabada jila parishadki vote leplaga kahoudraba oja Angoubina lingkhatpa NGO amada assistant secretary oina peisa fangba nattaba hundokpa thabak ama touri matamdu. B.A. tamlingei ‘ima ei M.A. tamgeko’ hairubada ‘naral leiraga tammu’ hairakpadagi M.A. tamningbagi khourangba pumba namsinduna social workta punshi katthoklage khankhibani. Aduna parikhyagi falduda pukning kaya changlukhide. Numittu oja Angoubi leiramde. Iche Memchaton eikhoini ka Samadka che chang suba yaba khara suminnaramlaga hallasi haiduna thorakminnei. Office puminnarasu pukchak hunnaba hotel fambada oina maipunaribi iche Rasidagi hotelda changlaga poknafam khabar loubatai amukta yenge hairui. Manipuri honours ki mapada asum yengtharui. Minga loinana first classta yaorakpasingdu mathang manao naina amadagi ahum faoba irammi. Ahumsubadu urakpada ‘ah! eigi ming yaore, ei first classta yaorakle’, haiduna haraobana chongkhi. Yum yourakpada imana hairak-i, ‘parikhya haidokle khanglabra? Sanai machanupa atonbaduna nangi ming khabarda yaorak-e tamlammi. Liktusu pithoklui nungaini nang. M.A. tamge hairadi madu kaiba nattana  upai leite.’ Lambida thengnarakpa oja Angoubida parikhya ngamlakpagi pao tambada eigi share sharuk lupa lising manga puthokpa ngamdabadagi bandhan thammo haiduna ingaktagi louthoklaga pikhiba sanagi liktu handokpiro M.A. yamna tamninglakle haining haining haiba ngamlakkhidrabani. Yaramdabi imana yarakpagi haraoba mapan shatpa ngamkhide. Self help group mayamgi peisa pullap khomlaga bankta thamjinbige hairaga voteta puthakhiba peisa singdoknakhre  mahagi meeni ngangriba oja Angoubini. Kayada charangnahankhiba aduga amaromda kayada  laona fatpikhiba eigi academic careergi lambelbu B.A. parikhyagi falduna.

            Numidang chak chaba toklaba matungni. Phone lak-i, Inaobidagi. M.phil. tamminnariba imannabani. ‘Prema nangi role numberdo amukta hairak-o.’ ‘ karigi role number no Inaobi?’ ‘Net kido, net parikhya haidok-e. JRF  faorise eikhoina khannaba mee amagidi nattre nangi oiramgadra khalli amukta hairak-o. Bijoy eikhoini internet yengli.’ Mihun ting ting chong-i. ‘Inaobi ei kaore, admit cardta amukta yengkhige.’ ‘yengo yengo eikhoi ngairabani’. Document mapei maraktuda set faktuna thirukhi. Thiringei Inaobina hairakpa role numberdumak eigi admit cardkidumakka chanarambaduda haraobana ithak houkhi, ‘ Inaobi, mani eigine, ei yaore. Inaobi asuk yamna nungaiba pao pibirakpagi laman tolle nangi, ei nangbu punshigi kaoraroi Inaobi...’ Kana kanada phone tousige eigi nungaiba paosi tamnaba. Oja ama ningsinglak-i, M.A. tamlingei Net, JRF thao haiduna satra satrisingda inot tattana hapkhiba oja ama. Imannabi imannabasingna PH.D. entrance test thakhiba matamda yumna  research touhannaba peisa leite haibadagi test yaokhidabagi ningdol pomba itou ubada ‘JRF faonaba kanna pao madu faorabadada nanggi ningba thunggani’ pukning thougatpikhiba ojani khanna eigi nungaiba paodu tamge khanna phone tourubani. ‘oja ei JRF faore’. ‘ Role numberdu chumlabrane?’ kanthanana khumlak-i. Lakak tou-i maka lamjaramba khonjendu mangkhi ikhanaosidagi, karinone haiba wakhal ama khalhankhi. ‘chumme oja,Inaobiga Bijoygana internetta yenglaga houjikta hairakpane’. ‘munna yengu, nangi paper threedu yam hundokammi, mark yamna keisu fangdabani’. ‘eh! Oja ei handakti full answer irammina, amatta chitharamde. Mamanggi Net faobadudabudi nangdadana khara hundokammi, handakti loina ijarambani.’ ‘ ide ide lanbasu yam yao-i, role number onnaramgani’. Ghor pumhal halle full answer touramliba eibu touramde hairakpada gyan mamle. Upai leitana hai, ‘hoi oja, role numberdo chumbra lanbra amukta yengkhige, thamjarage.’ Sunda yengduna ngaihak lep lei. Matamdu laptop leidri, internetki duniyaga samnadri. Hostelda leiminnabi iche Cleogi kagi thong thillui. ‘Iche Cleo, Net parikhya haidokle hai amukta yengbigera?’ Admit cardtu khutta pairi, role numberdumak JRF kida yaorammi, ‘ yaore, yaore, congratulation! Achapot pija taba’ iche Cleona haraona hairak-i. Ichegi  kagi lamyaiduda famtharaga angaobigum ‘iche Cleo, ei yamna nungaiye  yamna nungaiye, iche eigi  role numberdo soidreko amuktaga yengbiyu…’ mitta pi ira chenkhi haraomanbana…

Sunday 3 March 2013

NINGSING MAMISING-12


Yaosang:

Angang oiringei punshina khwaidagi pamjakhiba kumheini yaosang. Ipok thada pangthokpanara khangde onthokna ngaojakhi.Siningbagi wakhal lakkhiba kayadasu kumhei asi yaoningbagi mayaina sihoukhide. Kaya yamkhraba ningsing mamino masina ifamda tahallamliba!
 

Yaosanggi nungaibalakta anouba fijol setpa fangbasisu panba yai. Lei machugi furit amadi mami sami ngasisu adum ningsingli. Yamna khoidajakhiba oiramba tai nawa wakhalna madubu. Kokpa ngamdana leihoure. Tha kaya watlingeidagi khut thektuna paminnarakpa lamtagi purnima numittu yourakpada ipang oiminnagadabi itasingga ayuk chakcha tokpadagini makhe langminnakhiba. Chenghi sambal langminnaraga iruptuna iroiduna sannaminnakhi santhel khong marilda. Adudagi keribani haiduna imagi hemani, imannabigi mamagi  lipstic puthoktuna teimin-sangminnakhi. Machu ita tadrasu  kerabani fajarabani haibagi wakhalda fijol anoubasingdu hanna hanna yengna, leikaida saba yaosang mei thaba wana ngaiminnakhi.


Yaosang mei thabu thakhradi chennakhi khunkoktamna. ‘Haribola he hori, lairabagi senfu thugaise…’ lao laoduna khangnaba khangnadaba khungangi yumthong sinna changlaga sel nikhi. Chinfel khara faba imannabisingna mang tharaga ‘Ho peisa niba lak-iye…’, gorong gorong changsinkhi  ikai hangoiba yaodana meegi imungsingduda. Nungai yaifana panba yumbal, mathong chadana panba yumbal makhal makhalni. Peisa niba chatpana khunganggi lammit tumit, yumlei keirei, punshi mahing, imung makhal, mee makhal kayabu khangba ngamhankhi. Kanagumbagi imungna harao harao kousinduna bor chaona pirammuko hairaga peisa tara, kun , siki , makhai, lupa angamba pirakkhi. Kanagumbagina thong lollaga meena kouba laangba tasinnadana tumin leikhi. Kanamagina ngasidi peisa loithokkhre hayeng lak-o hairakkhi. Harao harao piraklaga eikhoisu bordo chaona chaona pirammi ‘nungai yaifana panjaro, ana ayek yaoranu’, piraktaba, kouba khumdaba imungdana machin yaobi ama anina hekta laosillammi, ‘noida chara hen siro, lairabana pat tatlo…’. Yaosang mei thaba numitta eikhoina piba bor oirasu shap oirasu palli haibagi apang thajabi amana bikhya niba chatpada ikai iki amatta pokkhide. Nongmadi shap tousillamlaga thorakpada mayum pandrabi leisabi saree imaboksing  amana amuktang machin thiraga hatlage matagum tannarakpabu mihun thahun sudana  lawai sham chap yungkhatna chennarakkhi.
 

Imabokkidudagi leirak ama lallaga makha thangbada leibi sel okhak paibi iboktudi ingna tapna isusing laklabra haiduna mangolda famduna ngairamgani hakchang  ngamdaba matangdana famungdagi nahe nahe hougatlakani. Toubagidi eikhoigi khutpuda naitom pokpi masudusu yaoi. Imannabiduga sanga oirubagi laida katpa athum ahaosu chahi khudinggi chaba fangkhi. Sel nibada natte chatlibase huranbasu chatlibani. Khara amana peisa niba changkhringei khara amana meegi ingkholda houba hawaimubi, kobi,  hawaitharak, alu hurankhi. Chatnabi ama oina leiramlabana thoina pap puinagi wakhal faonakhide. Huranba heibadubu hei singba oina khannakhi. Adubu lamsida kaya khutloidabana kumhei yengbagi thabakta oikhi eidi. Ei yaobana eikhoigi ingkholdagi hurandrasu imagi mapamgi ingkholdadi eikhoigi huranba khutpudu hekta paktharaga changnakhi, sel nibana eiga imannabi kharaga  changhalli.
 

Nini chanba numitta ayuk nganna houraga ima imagi innafi amamam (kanagumbina jaipurga yanbasu yaoi) ngakta yetpoi lakpoi thengle thorak o kounaduna thorakminnei soroklomda. Thouridi ayamba matamda eikhoidagi pukhi. Ngarang hayeng pige haihouba imung kharada changduna sen tonkhibagum thoukhi. Pirakpadi pangyao yaokhide. Khunganggi sorok machani, yamna chatlibana eikhoi khungi nak yetta tariba pangalsingni. Harao harao pirambasingdudi harao harao thadokpikhi. Adubu peisa pini khangdraba mahasaisingdudi lemna khak thadokkhide. Meegi cycledu maning mamang yanbao thatpao pumkoi koisinni ,mafi furit , makhut paiduna koiching chingni, khara lakpa foiba heibina furitkhaoda yaoba wallet, kolomnachingba laktuna chenkhini. Yannadrimakhei changlakloi lapna leikhini. Makhoidou maril thitpani furusu yadagum tou Meitei khullak oibagi.  Eikhoigi ka henba maongduda cheirakpasu yaokhi , ‘chaningai leitrabra nirisi, eikhoigi edta nakhoidagi kari ni ?...’. Angang lai ngaktani naha achoubasingduga thaoina onsinnaduna chinda paodanakhi, ‘kumheini, eikhoi chatnabini khangdra atei matamda nibra?...eikhoi lambisida chatpinu piroidaba oiradi…’. Ama faringei nanthoktuna chenkhiba uhoudaduna fahoudaba yaoraga eikhoi masel amuk khatnani,‘ Adum yeng leiyu, loi thadokkho…’. Mee fabagi thou chillingeidudani aber teiba nupamachasingna mathou chinjaribasu. Masak khara fajabi imannabisingni dasa yamna tarisi. Isung imannabana kaya tannadrasu eingonda ngaihak leitana  chongkhatlaga makha leikaigi nupamacha piktru amana hekta teisillammi. Schoolda nongma imannabi kharana makhoina thoujillaga teihanbani haidorakkhi.
 

Sorok machaduda thouri thatpada ita tadrabadi maning sorok haina kounaba mayai lambida chattuna thatkhi. Kharadi kinei maduda thatpasi, aber teiba sangu sangu lak-i. Nongmadi eikhoi mayam meegi imungda thong lonsillaga khangkhi. Mayai lambi haigara kum amagi yaosang amasu ningsinglakle. Chaore leisabi macha haiduni. Junior high school nattraga high school tamlamlani. Leishabi yang yang farabi indomchasinggi matung illaga yaosang aroiba numitta koiba chatpani. Ahanba amadi aroiba oina leisabi marak tinduna yaokhiba yaosangni. Thouri thatpagi yaosangduna sangsar amani. Peisa tannaba hotnabada atei thoina changba natte. Numittudi leisabina pakhang thiba chatpagi maongni. Adubu aber nattraga nimna mamai machu sangjillaba ngaosinnaba pakhangsingna gari mapot fana laklabadudadi yaosang manam namba thoraklibi indomcha leikai ichesingdu lakle lakle haiduna tung hanna yengnaraga sorok mataida leiba khonglam wangmagi thonggal amada hotchinnakhi. Karino tourisibo changak maingaknabaga loinana mihun chenganana tunginduna chensinkhi eisu. Uku haptuna semliba apikpa thonggandu lanbada pisces(nga) oirubanara khangde ishingda jabong chongthakhi. Mitkup amada thokpa thoudokni . Gyan men tahouba natte. Ishing manungda ngaihak manggum leiruraga fung faogatkhi. Lambida chatlamba, Tata mapot thanna lakpa nupa mayamna khubak khuduna nokpa mang hagum takhi. Ikaibana leikrak changningba youkhi. Leikhom itei teina mai mit ngangsang ngangna kakhatlaga meegi sumang youkhrabisingdugi manak younaba chensinkhi. ‘ “Urirei ishingda tare” laorambado garidagi…’ indomchana nokna nokna iruplingei tahoudraba eingonda tamlakkhi.School tamminnaba imannabi imannaba kayasu yaona  yamlaba meeyamna leitenglaba lambi lamsangdu landuna yumda hallakpada eina faokhiba ikaibadudi. Houjiksu madugi inil leihouri. Ikaimanbadagi indomchada napsinduna chatlubada  saorangnana cheirakkhibadu kuikhraba oirasu khonthang yeirei ningsinglakba khuding ‘karinone si angangsibu, sum changsillaklisibu, chumna chat yadro’.

Numit mangani chupna nakka thengduna, thouri thattuna awa nungai yannana tallakkhiba peisaduna tarukni suba numitta chak chanakhi. Yaosang loire haibagi nungaitaba wakhaldu ahaoba mathelsing charani haibagi wakhalna namhatchaduna pumlang langminnakhi,  'kanagida chanasi haiba, kari kari mathel tousiba?' Chak chanafamdu hongla honglaga sillasu ayambana eikhoigida oikhi. Eikhoida toina sinkhibagi maramsu leikhi. Pujarigi thou puhankhiba ima pabana chak yensang yenna yenna angangsingi wakhal khangna hek hek haikhi ‘chap mannana happaniko. Eina watli mana helli khannadanaba’. Chaba loiraga arembasingdusu amuk mannana yenkhi. Meena kari haikhidage kijana icha meecha yonglei mellei naidana yenba potyenni.

Kum amagi chak chanaba numittudi piga marup oikhi. Maning leikaigi imannabi amagi yumda sin-langkhi. Chanaba khudingda yensang mathelsingdi ataba peisana leirasu chengdi yum yumdagi khainakhi . Numittusu turel wangmagi inamma Thotleihoida magi cheng saruk khaiba eikhoi khara urokthong landuna chatkhi. Pal semduna ishitlaga nga fanakhibagi ishing takli takli leirammi Santhelkhongdu. Thongkha paringdu yengdhou karan chatna  yungba palsangni. Lufam oikhibagini. Thongyai yourakpada karamna soikhiba khongfamno khanghoude paithakhi safu kanna. Yengdhou yungliba mapa chana tasinkhi. Leikhom bru-bru putthaba  mafamduda cheinakholga loinana ‘Ima ima' kouna fampreknakhi. Thongthakta leihoubi imannabisingna ‘Prema takhre’ laonarakpada anakpada leiramba ataba auba mayamsu laonarakkhi. Faiganda yengdouna thinkhibagi ee  thokpadu ubada ee ubada ipai houbi ei ‘ ayo ima ei sire ima!’ o khongna kapkhi. Eshwargi kripani waraba khudongthiraba matamda madom chindagi thokkhiba ‘ima’ haiba mingouna koujabi eigi apokpidu mayamna laonabadu taduna chenthorakkhi. Khonglei thuna eigi maikei tamlakkhi. Chinda koujabagi wani imagi maithong, nganglak laoraklibadu  uba tabada mihungi khongjeldu khanghai amukka haigatkhi. ‘ Lamsha namittu nongdonda yengbra? Cheina lenglamladi fadouni …’ leikhomga eega yaonnaribi eibu  yum younaba sagan paiduna chinglakkhi. ‘chak chanabaka yaoba yaroi houjik…’. Imannabisingga wa wa nokminnaduna lenminnabagi mahutta imagi micheigi cheinakhol, asokpagi cheina, itasingi mamangda ikaiba pullap yannaduna hik hik kaptuna lenkhi onthokna naitom tana tusonna. Imannabisingna eigi chak saruk thillakkhibadu pigi nong marakta chakhibanara mahao ikhang khangkhide.
 

Yaosangga thabal chongbagadi ishingga ngagagumbani. Makholda tabada chongningbana khro khro khotlasu yaosang thabalna eibu aduk hakna nungaiba pibirakte. Hoi angang oiringei khungi uful brong brong thokpa lampakta khwaigi mameida tan men mathong khangdana pangchongda chongkhibagi nungaibadudi mangdri. Yumda hallakpada machagi kumheitabu yenglibi imana hek hek ngangkhi, ‘thabal chonglibanina tansu chade tan chanana chong yadro’. Class six tamlingei matamda eikhoigi Junior high schoolda chongkhiba thabalduna eigi yaosang thabalgi aroiba oikhi. Imannabisingi marakta thettuna chongkhiba thabalgi khongthang kupna yengkhibi schooldugi eibu luna toujabi oja Binana ‘Premaduna thabal chonglibanina tansu chade’ hai haiba wafam imannabi amana tamlakpadagi amuk hanna khun leikaigi lampaksingda chong- fanjakhidre. Hoi chongbamak yaodrasu pamjaba yaosang thabalbu kallakna yengbadi tokkhide lampakki mataida leplaga.Matam ama  lampak mayaida nattraga khwaigi mameida khujeng palloinaduna chongminnarambi itasingna ningthina make semlaga lamgi khoimu leipamba kayaga khujeng palloinaduna nungshi wari saduna chongkhiba thabalbu khamba thoibigi jagoi khuthek Angom chanu Torona yengbagum yengkhibani onthokna mihouna.
 

Class six karakpa matamdagi peisa thattuna, nakka thengduna chak chanabagi pandup adusu loisinkhi. Yamnadi pamjarasu ahumsuba ibungna kanna thingkhibadagi adummak tinba fangkhidre imannabisingi marakta. Adubu namduna namthabikhraba yaosangda ngaojabagi ihul adu amuk kaanghannaba hotnakhi yeithatpikhiba ibungdumakna. Adungei chak chananabagidamak peisa niminnakhibi imannabisingdu chaoba sarep fanaraktuna thabalgidamak chen chongba, peisa khaibada khoirel masa amuk painarakkhi. Matamdudi ishing manungda taba nungdumgum tumin tumin lairik amadi mondranggi sangsarda luppa houre. Chongba heitaba thabalduda karisu heiningba pokkhide. Leikai leisabigi selkhai khairakpada imadagi eigi saruk adum loukhi. Ahanbada houramlabasu eina adum yakhidabadagi itasingna thabalgi langbada eibu houba hangoinaduna adum houkhidre. Koinadabi imannabina maraktaka hairakkhi ‘mee machadi lairikta thawai yaobanina…’. Adubu adum noktuna tathokkhi. Eikhoi leikaigi thabalda thawai yaobi imannabi amaga mitchi, waheigi ten kapnariba ibungduna magi khudongchaba fangnabani eibu yaosang thabalgi langba kanna yaohanninglakkhibadu. Adubu matam ama athingba thamlakpada aduk hakna thouna fudokpa ngamkhidrasu yaohannaba hotnarakpadudadi inada hapkhide. ‘keshe’ haiduna famungda tumlaga leithokkhi.
 

Hostel thadoktuna yumda yaosang yaorui  kum ama. Chahi waikhtlabi,thabaldasu channdraba matamni. Leishabi saree mingthol fanglabi indomchana hourakkhi, ‘ibe  nakka thenglusira?’ ‘meena noknaroidara hanurakansida?’ ‘ noknaroi, mousu chatnaridudi, swai akoibasiga sorokki dukansinggada chatlusi’. Angang oiringei loisinningda loisinkhiba puk thandana tokhibagi arambana lamjingduna lamta purnimagi thabalda kuina koiraktraba keiroi leikaida sel nirukhi. Thaina inatni khanna tonkhiba sel thoubagum thoukhibagi thounadudi mangkhiramle pangal saref fajarasu. Ikai ikai ikaibaga changbidabi indomchagi tung-inkhi. Saree ani ubada ‘Eh! Angang achoubi anisu peisa niba lakli…Abe nangsu yaosang yaorarira…singiko nakhoi anise…’. Adungei ‘hari hari bola, he hori…’ yumlak khullak, leirak konsang nilhanna nakka thengbagi nungaibadu ningsingbadangda ngairamle. Puk thanfatkhide khanduna ngaranggi chak aremba charubabu chajik ollabagi mahao iwat watlamle. Ngarang haokhibadu ningsing ningsing ras loubana henna oinamlamle…